ایران در توسعه AI
📊 گزارش UNCTAD: ایران در توسعه AI و بلاک‌چین؛ رتبه ۷۲ جهان
در گزارش Technology and Innovation Report 2025 که توسط سازمان UNCTAD منتشر شده، ایران موفق به کسب رتبه ۷۲ در میان ۱۶۶ کشور جهان در زمینه آمادگی برای فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی (AI)، بلاک‌چین، اینترنت اشیا (IoT)، فناوری‌های سبز و ارتباطات نسل پنجم (5G) شده است.
🧠 رشد قابل‌توجه در تحقیق و توسعه (R&D)
در میان شاخص‌های کلیدی، ایران عملکرد به‌مراتب بهتری در حوزه تحقیق و توسعه از خود نشان داده و با رتبه جهانی ۳۵، جایگاه قابل احترامی را در بین اقتصادهای در حال توسعه کسب کرده است. دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و استارتاپ‌های نوظهور هوش مصنوعی در این مسیر نقش مؤثری داشته‌اند.
💰 بهبود دسترسی به منابع مالی
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها در رتبه‌بندی UNCTAD، شاخص تأمین مالی فناوری‌هاست. ایران در این بخش از رتبه ۶۲ در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۵۶ در سال ۲۰۲۵ رسیده که نشان از دسترسی بهتر شرکت‌های فناور به حمایت‌های مالی دولتی و سرمایه‌گذاری خصوصی دارد.
📉 ضعف در مهارت‌ها و زیرساخت دیجیتال
اگرچه در برخی زمینه‌ها رشد داشته‌ایم، اما رتبه ۸۲ در شاخص "مهارت‌ها" و رتبه ۹۴ در زیرساخت ICT نشان‌دهنده آن است که ایران هنوز فاصله زیادی با کشورهای پیشرو در زمینه فناوری‌های دیجیتال دارد. توسعه آموزش‌های تخصصی و ارتقاء پهنای باند اینترنت از نیازهای فوری هستند.
🌍 مقایسه ایران با کشورهای منطقه و جهان
- امارات: رتبه ۳۷ جهان با تمرکز جدی بر هوش مصنوعی در آموزش و اقتصاد
- ترکیه: رتبه ۶۳ با سرمایه‌گذاری سنگین در استارتاپ‌های AI و بلاک‌چین
- برزیل: رتبه ۵۷ به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه پیشرو در فناوری‌های مرزی
🔎 آیا ایران آماده انقلاب AI است؟
ایران دارای بستر علمی قابل قبولی برای رشد فناوری‌های نوین است، اما نیاز به تدوین استراتژی‌های دقیق در زمینه کاربرد هوش مصنوعی در صنعت، بهداشت، حمل‌ونقل و آموزش دارد. همچنین باید زیرساخت‌ها و قوانین مربوط به بلاک‌چین و داده‌های باز توسعه یابد تا بتواند از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری واقعی کند.
📈 فرصت‌ها و تهدیدهای پیشرو
- فرصت: جمعیت جوان و تحصیل‌کرده با پتانسیل یادگیری بالا در حوزه AI
- فرصت: بازار نوظهور داخلی برای خدمات مبتنی بر بلاک‌چین و رمزارزها
- تهدید: تحریم‌های بین‌المللی و دسترسی محدود به پلتفرم‌ها و سخت‌افزارهای پیشرفته
- تهدید: نبود قوانین شفاف و حمایت قانونی از نوآوری
🤖 هوش مصنوعی، بلاک‌چین و آینده اقتصاد ایران
سرمایه‌گذاری هدفمند در فناوری‌های تحول‌آفرین همچون AI، یادگیری ماشین، تحلیل داده‌ها، روباتیک و بلاک‌چین می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع سنتی درآمد و افزایش بهره‌وری صنایع منجر شود. ورود ایران به رقابت جهانی در این حوزه‌ها نه فقط اقتصادی، بلکه راهبردی خواهد بود.
📌 جمع‌بندی
رتبه ۷۲ ایران در شاخص آمادگی فناوری‌های مرزی طبق گزارش UNCTAD، اگرچه جایگاه متوسطی محسوب می‌شود، اما از پیشرفت گام‌به‌گام کشور در این حوزه حکایت دارد. برای رسیدن به رتبه‌های برتر، باید روی آموزش تخصصی، سرمایه‌گذاری هدفمند، توسعه پلتفرم‌های بومی و رفع چالش‌های زیرساختی تمرکز ویژه صورت گیرد.
هوش مصنوعی و بلاک‌چین دیگر فقط ابزارهای آینده نیستند؛ آن‌ها ابزارهای حال‌اند. هر کسب‌وکاری که امروز خود را با آن‌ها تطبیق ندهد، فردا در رقابت باقی نمی‌ماند.
